Nowe podstawy zwolnienia od obowiązku opłat za pobyt członka rodziny w DPS
JEST RZĄDOWY PROJEKT ZMIAN
We wtorek 19 października 2021 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy (UD236) o zmianie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1876 i 2369 oraz z 2021 r. poz. 794 i 803). Planowane modyfikacje mają dotyczyć dodania kolejnej precyzyjnej przesłanki z otwartego katalogu fakultatywnych przesłanek zwolnienia z obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt członka rodziny w DPS (dodanie w art. 64 po pkt 6 pkt 7) oraz doprecyzowywać i rozszerzać obligatoryjną przesłankę zwolnienia (nowe brzmienie art. 64a zd. 1).
Jak wskazują inicjatorzy zmian, do podjęcia prac nad modyfikacją przedmiotowej ustawy w proponowanym zakresie skłaniać ma wyrażana społeczna potrzeba zagwarantowania większej ochrony członkom rodzin mieszkańców DPS. Chodzić ma o likwidację niesprawiedliwości, jakiej doświadczają osoby, które na mocy arbitralnej decyzji administracyjnej są obciążane kosztami pobytu członka rodziny w domu pomocy społecznej, gdy ten nie wywiązywał się względem nich z obowiązków rodzinnych.
Aktualnie ustawa w zakresie ponoszenia opłaty za pobyt w DPS nie uwzględnia wprost okoliczności, iż nie istnieją więzi rodzinne pomiędzy osobą obowiązaną do ponoszenia opłaty a mieszkańcem DPS. Taki stan rzeczy jest zaś nieraz efektem decyzji pensjonariusza, a często także wynikiem jego nagannego zachowania względem członków rodziny, głównie własnych dzieci. Nie może być zatem tak, że krewni, w obliczu tych decyzji i nagannego zachowania, muszą ponosić dotkliwe konsekwencje finansowe związane z pobytem takiej osoby w DPS. Stanowi to bowiem, jak słusznie wskazują inicjatorzy zmian, naruszenie zasady sprawiedliwości społecznej gwarantowanej przez Konstytucję RP.
Problem jednak stanowi, i projektowana zmiana ma – zdaniem inicjatorów – być na to reakcją, brak jednoznacznego orzecznictwa sądów administracyjnych w zakresie przesłanek zwolnienia z opłaty za pobyt w DPS na podstawie obowiązujących przepisów. Podkreśla się przy tym, że art. 64 zd. 1 ustawy przewiduje zwolnienie od obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w DPS, gdy „występują uzasadnione okoliczności”, jednak nawet jeśli organ ustali takie okoliczności to może przedmiotowego zwolnienia odmówić, ze względu na pełną uznaniowość decyzji. Doprecyzowanie przez ustawodawcę przesłanek z katalogu tych otwartych niczego jednak w tej kwestii nie zmienia. Decyzja nadal jest uznaniowa.
Abstrahując od powyższego, projekt uwzględnia zatem w ramach przesłanek fakultatywnego wyłączenia obowiązku ponoszenia opłaty, znajdującą się obecnie poza precyzyjną ustawową regulacją, następującą sytuację (dodanie w art. 64 po pkt 6 pkt 7):
„7) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty”.
Chodzi zatem o przypadki kiedy, jak czytamy, ponoszenie przez bliskich członków rodziny opłaty za pobyt krewnego w domu pomocy społecznej pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego z powodu rażącego naruszania przez rodzica obowiązku alimentacyjnego względem dziecka lub innych obowiązków. Projektowa propozycja przewiduje, iż na przykład dorosłe dzieci swoich rodziców, którzy względem nich w sposób rażący zaniedbywali obowiązki rodzicielskie, doprowadzając tym do ustania więzi rodzinnych, powinny uzyskać ochronę państwa i mają prawo zostać objęte możliwością zwolnienia z opłaty, zaś ich status materialny nie powinien mieć tutaj najmniejszego znaczenia.
Powyższe nie zmienia jednak, jak już wspomniano, fakultatywnego charakteru przepisu. Mimo dodania kolejnej precyzyjnej przesłanki organ nadal może a nie musi tych okoliczności uwzględniać. Kazuistyka w przypadku wyliczania przesłanek w ramach otwartego ich katalogu nierzadko jest krytykowana zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie.
Prócz propozycji poszerzenia katalogu precyzyjnie określonych fakultatywnych przesłanek zwolnienia z obowiązku ponoszenia opłaty, projektodawcy dążą do zmiany brzmienia art. 64a ustawy, stanowiącego podstawę obligatoryjnego zwolnienia z opłaty.
Proponuje się zatem:
- rozszerzyć katalog podstaw zwolnienia z opłaty o wszystkie przestępstwa umyślne ścigane z oskarżenia publicznego (obecnie są to tylko przestępstwa z użyciem przemocy);
- wskazać, że mogą to być przestępstwa popełnione zarówno na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica (takie obecnie przewiduje przepis), ale również te, w których pokrzywdzonym jest dziecko tej osoby lub pełnoletnie, lecz nieporadne ze względu na wiek lub stan zdrowia rodzeństwo;
- uwzględnienie kwestii zatarcia skazania.
Art. 64a ustawy w znowelizowanej odsłonie ma brzmieć:
„Osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu.”.
Aktualnie projekt został złożony w Sejmie.
Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Źródło: